Dat de zonnestraling wordt gefilterd door de zich verbredende contrails hoeft niet bewezen te worden, dat kan iedereen zien en voelen. Als er een depressie op komst is kondigt die zich meestal aan met sluierbewolking, die nog verschillende vormen kan aannemen, daarna sluiert de lucht dicht, de zon is tenslotte nog als een bleke schijf zichtbaar en verdwijnt uiteindelijk geheel achter de bewolking die inmiddels is overgegaan in alto (=hoge) cumulus. Daarna komt de cumulonimbus, die er dreigend uitziet en waaruit tenslotte regen gaat vallen. Dit is meteorologie. Bij vliegtuigelijke sluierbewolking blijft de depressie uit want er is geen oorzakelijk verband. Meteorologen zijn ge�nteresseerd in het weer dat zich in de onderste laag van de atmosfeer, de troposfeer afspeelt en misschien verklaart dat hun gebrek aan belangstelling.

Op koude, heldere dagen, veelal als de lucht van polaire oorsprong is en de relatieve vochtigheid laag zie je de contrails vrijwel direct verdwijnen. De lucht op vliegtuighoogte is zeer droog en de ijskristallen verdampen direct. Is de lucht vochtiger dan blijven de strepen langer en bij nog hogere vochtigheid blijven ze, verwaaien en verbreden zich. Veelal is dit een voorbode van ander (= wisselvalliger) weer.

In het kader van het honderdjarig bestaan van het vliegtuig een artikel in het NRC/H�blad van 19.12.03, dat als volgt begint:

�Op heldere dagen zie je ze hoog aan de hemel: bewegende puntjes met witte staarten.Ze zijn het mooist als zonnestralen achter de horizon de lange slierten roze uitlichten. Wat we zien zijn contrails: de zeer schadelijke vervuiling die een vliegtuig achterlaat in de bovenste luchtlagen. Onderzoekers van de universiteit van Manchester zijn tot de conclusie gekomen dat contrails een stijgend aandeel hebben in het broeikaseffect. �De groei van de luchtvaart moet worden beperkt en de kosten doorberekend aan de gebruikers�, zegt professor Callum Thomas, �anders is een ramp op den duur niet uitgesloten.�

Bij het artikel is een staafdiagram afgedrukt, waaruit blijkt dat op 11 kilometer de hoogste uitstoot plaatsvindt, althans gemeten is. Hoe deze resultaten verkregen zijn, blijft ongenoemd. Het artikel gaat verder:

�De emissie aan schadelijke stoffen door vliegtuigen zal de komende twintig jaar verdubbelen. Met name in de hogere luchtlagen richt dit grote schade aan. De contrails, die het broeikaseffect mede veroorzaken, blijven als een grote wolk hangen omdat door het zuurstofgebrek en het ontbreken van neerslag de aarde (moet zijn: de atmosfeer WH) op die hoogte geen zelfreinigend vermogen heeft. De kosten van de vervuiling door de luchtvaart (nu geschat op vele miljarden euro�s op jaarbasis) komen tot uiting in schoonmaakoperaties, hoger ziekteverzuim en in de gevolgen van een temperatuurstijging.�

De wetenschapsbijlage van 20.12.03 en ook die van een week later besteedde geen aandacht aan de wetenschappelijke achtergrond van dit bericht.

Een aardoppervlak, dat deze stoffen en gassen kan absorberen in gesteenten, water en biomassa is ver weg. Op den duur zullen de verontreinigingen wel door de zwaartekracht, convectiestromen en regen op het aardoppervlak terecht komen, maar door de steeds toenemende luchtvaart is de aanvoer van vervuilende stoffen groter dan de afvoer en mogelijk zal deze, vanaf de aarde onzichtbare, vervuiling de zonnestraling tegenhouden. Dat zou de opwarming door de toegenomen CO2 tegenwerken. Ja, was het maar zo simpel.

In elk geval lees ik hier voor het eerst iets over de vervuiling door het luchtvaartverkeer. Het is natuurlijk helemaal niet zo moeilijk daar een idee van te krijgen en zelfs veel gemakkelijker dan met al die rekenmodellen van het IPCC.(Intergovernmental Panel of Climate Change)

Met een vliegtuigmotor, opgesteld in een grote hangar en meetapparatuur kan de vervuiling als functie van het toerental, de afgelegde kilometers en onder verschillende atmosferische omstandigheden worden vastgesteld. De intensiteit van het vliegverkeer is ook gemakkelijk vast te stellen, daar alle vliegbewegingen worden geregistreerd.

Wie vaker dan incidenteel van het vliegtuig gebruik maakt weet dat er boven grote steden vaak een deken van stofdeeltjes hangt die bij een wolkenloze hemel goed te zien is. Wetenschapsmensen, IPCC-bobo�s en redacteuren van wetenschappelijke tijdschriften reizen regelmatig met het vliegtuig van de ene klimaatconferentie naar de andere en het zal hun ongetwijfeld opgevallen zijn, maar ze willen geen slapende honden wakker maken.

Uit de Encyclop�dia Britannica het volgende over de atmosfeer op basis van het temperatuurverloop met de hoogte: 

"De onderste laag van de atmosfeer heet de troposfeer. Daarin ontstaat het weer. Deze laag wordt gevolgd door de tropopauze, waarin de temperatuur konstant blijft. Boven de tropopauze ligt de stratosfeer waarin de temperatuur langzaam oploopt. De temperatuur in de tropopauze vari�ert met de hoogte. Van � 50 �C boven de polen op 8 km hoogte, tot � 80 �C boven de tropen op 18 km hoogte."

De straalstromen, waarvan het intercontinentaal vliegtuigverkeer zich bedient liggen in zeer nauwe stroken, tussen de 10 en de 50 km hoogte en in het algemeen daar waar verstoringen optreden in de tropopauze, die dan plotseling van hoogte verandert. De oorzaak van deze stromen ligt in het warmtetransport van de evenaar naar de polen en is onderhevig aan corioliskrachten. Ze zorgen in elk geval voor het horizontale transport van de vliegtuigelijke vervuiling.

(Wim Haenen gaf in zijn werkzame leven onder andere les in milieukunde, een vak dat hij in de jaren zeventig zelf vorm heeft gegeven. Toen al verbaasde hij zich erover dat er zo weinig onderzoek werd gedaan naar de invloed van vliegtuigelijke luchtverontreiniging.)